Konferencja „Czyste Powietrze. Projekt ZONE”

15 kwietnia w Ministerstwie Przedsiębiorczości i Technologii odbyła konferencja pn. „Czyste Powietrze. Projekt Zone”. Zamysłem organizatorów przedsięwzięcia było zjednanie i zintegrowanie środowisk zaangażowanych w walkę o poprawę jakości powietrza wokół wspólnej inicjatywy rządu, samorządu i partnerów społecznych jaką jest ZONE.

Pod hasłem ZONE kryje się projekt badawczo‐rozwojowy o pełnej nazwie „Zintegrowany system wsparcia polityki i programów Ograniczenia Niskiej Emisji – ZONE”. Realizowany jest on przez pięć instytucji: Ministerstwo Przedsiębiorczości i Technologii (lider projektu), Instytut Łączności – Państwowy Instytut Badawczy, Instytut Chemicznej Przeróbki Węgla, Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy oraz Stowarzyszenie Krakowski Alarm Smogowy.

Jak zaznaczył Piotr Woźny – Pełnomocnik Prezesa Rady Ministrów ds. Programu “Czyste Powietrze” otwierając konferencję: „Chcielibyśmy doprowadzić do tego, żeby samorządy, administracja publiczna i wszyscy aktorzy pracy na rzecz czystego powietrza mogli się ze sobą komunikować i mieli narzędzia do tej komunikacji. Projekt ZONE – wiąże się z takim zintegrowanym podejściem”.

Projekt ZONE wpisuje się w realizację Programu „Czyste powietrze”, który stanowi zestaw 15 rekomendacji, konkretnego planu co i kiedy zrobione zostanie na rzecz czystego powietrza.

Trzy główne filary, które wymienił Pełnomocnik to: wymagania dla kotłów na paliwa stałe, normy jakościowe na paliwa stałe i programy wsparcia – takie jak m.in. ulga termomodernizacyjna dla podatników czy ogólnopolski program poprawy jakości powietrza realizowany przez NFOŚiGW oraz WFOŚiGW.

“Chciałem podziękować Panu Pełnomocnikowi, bo powiało optymizmem – pierwszy raz widzę, że jest pomysł, harmonogram, środki przeznaczone na realizację i jest umowa.” – tak do planów prezentowanych przez Woźnego odniósł się Prezes Najwyższej Izby Kontroli Krzysztof Kwiatkowski. “Nie wdrożymy żadnego skutecznego programu, jeżeli nie będzie programów wspierających finansowo tych, którzy mieszkają zwłaszcza w domach jednorodzinnych.” – uzupełnił swoją wypowiedź.

Prezes NIK odniósł się także do samego projektu ZONE: “Cieszę się z inicjatywy ZONE – oceniam, że program służyć będzie wdrażaniu rekomendacji NIK – nie mam co do tego żadnych wątpliwości. Kontrolowane przez nas gminy w większości posiadały niewystarczające źródła danych do zaplanowania działań naprawczych tj. nie prowadziły szczegółowej inwentaryzacji.”

Prezes Polskiego Alarmu Smogowego, Andrzej Guła, ocenił ze swojej perspektywy działania podejmowane na rzecz czystego powietrza: „Dzisiaj nie bylibyśmy w tym miejscu walki o czyste powietrze w Polsce, gdyby nie Pełnomocnik Piotr Woźny i Prezes NIK Krzysztof Kwiatkowski. Na przestrzeni kilku lat, od kiedy prowadzimy naszą działalność na rzecz poprawy jakości powietrza w Polsce, zauważyliśmy, że duża jakościowa zmiana nastąpiła kiedy NIK w 2014 roku powiedział: mamy problem. Gratulacje i słowa uznania dla Woźnego – po raz pierwszy problem jakości powietrza trafił tak wysoko do agendy rządowej – pełnomocnik „wziął byka za rogi” i zaczął się mierzyć z wyzwaniami takimi jak regulacje z zakresu paliw stałych czy standardów emisyjnych”.

Andrzej Guła mówił także o założeniach projektu ZONE, w którego pracach uczestniczy Krakowski Alarm Smogowy: „ZONE powstało po to, żeby wypełnić niszę wiedzy o źródłach niskiej emisji”. Wskazał, że dotychczasowe inwentaryzacje prowadzone przez gminy i samorządy były prowadzone w sposób niezintegrowany – danych nie można porównać między sobą, nie są ze sobą spójne także na poziomie kwestionariuszy. Dlatego stworzenie wspólnej i wymiernej między sobą bazy, jest kluczowym elementem rozwiązań systemowych.

Jak stworzyć efektywne rozwiązanie? Modelowo, korzystając z wiedzy i doświadczenia interesariuszy. O procesie powstawania narzędzi ZONE opowiedziała Dorota Cabańska, Dyrektor Departamentu Gospodarki Niskoemisyjnej w Ministerstwie Przedsiębiorczości i Technologii: “Zaczęliśmy od konsultacji z interesariuszami projektu – samorządami, mieszkańcami, ale także podmiotami kontrolującymi. Następnie stworzyliśmy prototyp, który obecnie testujemy w ramach pilotażu projektowego, w który zaangażowane jest 8 gmin. Ich doświadczenie, uwagi przysłużą się do ostatniej, kluczowej części – weryfikacji, modyfikacji, a następnie wdrożenia rozwiązań na terenie całego kraju umocowanych zmianami legislacyjnymi” Zaznaczyła również, że ZONE jest projektem badawczo‐rozwojowym, dofinansowanym ze środków Narodowego Centrum Badań i Rozwoju, w którym ze szczególną dbałością podchodzi się nie tylko do wyników badań, ale prowadzenia efektywnego procesu tworzenia rozwiązań. Podczas konferencji Instytut Łączności zaprezentował także pierwsze efekty projektu ZONE – aplikacja webowa, która służy samodzielnej inwentaryzacji przez mieszkańców gmin objętych pilotażem oraz aplikacji mobilnej ZONEapp, dzięki której kontrolerzy mogą w prosty sposób dodawać dane o budynkach, także w trybie offline. Dane zbierane są we wspólnej bazie danych, co wspiera spójność rozwiązania na poziomie ogólnokrajowym.

O tym, jak w praktyce ważne są regularne kontrole kominiarskie oraz w jaki sposób aplikacja mobilna służy inwentaryzacji i jednocześnie ułatwia prace opowiadali Paweł Waszek i Krzysztof Drożdżol – mistrzowie kominiarscy, na co dzień pracujący z aplikacją.

Spotkanie w MPiT zakończyła prezentacja Łukasza Adamkiewicza z Krakowskiego Alarmu Smogowego, który podzielił się z danymi dotyczącymi wpływu zanieczyszczenia powietrza. W Polsce rocznie skala zgonów w wyniku tzw. niskiej emisji sięga już od 19 do aż 22 tysięcy zgonów rocznie, a populacja traci ok. 392–495 tysięcy lat życia. Więcej informacji zawiera raport: “Zewnętrzne koszty zdrowotne emisji zanieczyszczeń powietrza z sektora bytowo‐komunalnego. Szacunki na podstawie dostępnych danych”.

Projekt ZONE współfinansowany jest ze środków Narodowego Centrum Badań i Rozwoju w ramach Strategicznego programu badań naukowych i prac rozwojowych „Społeczny i gospodarczy rozwój Polski w warunkach globalizujących się̨ rynków ‑GOSPOSTRATEG”