Eksperci z Komisji Europejskiej i Banku Światowego zapoznali się z programem „Czyste Powietrze”

Program priorytetowy NFOŚiGW „Czyste Powietrze” był tematem drugiego spotkania Zespołu Koordynacyjnego Komisji Europejskiej, Banku Światowego oraz NFOŚiGW w obszarze efektywności energetycznej w budownictwie jednorodzinnym, które odbyło się 30 sierpnia 2018 r. w siedzibie Narodowego Funduszu. W dyskusji uczestniczyli także przedstawiciele trzech ministerstw: Energii, Inwestycji i Rozwoju, Przedsiębiorczości i Technologii oraz Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju, Europejskiego Banku Inwestycyjnego, Banku Gospodarstwa Krajowego, a także Urzędów Marszałkowskich w Katowicach i Krakowie.

Spotkanie poświęcone założeniom, organizacji i realizacji programu priorytetowego Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej „Czyste Powietrze” prowadził Kazimierz Kujda, Prezes Zarządu NFOŚiGW. Obecnych było również dwoje jego zastępców: Piotr Woźny, równocześnie Pełnomocnik Premiera Rządu RP ds. Rządowego Programu „Czyste Powietrze” oraz Anna Król, która nadzoruje i odpowiada za wdrażanie programu priorytetowego „Czyste Powietrze” w NFOŚiGW.

We wprowadzeniu do dyskusji Wolfgang Münch, Przewodniczący Zespołu, Zastępca Dyrektora Polskiej Sekcji w Dyrekcji Generalnej Regionów w Komisji Europejskiej, podkreślił wagę problemu jakości powietrza, który dotyczy kilku krajów UE, a do którego rozwiązywania przystąpił polski rząd. Na powagę sytuacji w tej kwestii zwrócił uwagę Trybunał Sprawiedliwości UE w Luksemburgu, który w lutym 2018 r. orzekł, że Polska, złamała prawo unijne, dopuszczając do nadmiernych, wieloletnich przekroczeń stężeń pyłu zawieszonego w powietrzu. Do skali zjawiska nawiązał Wolfgang Münch, podkreślając, że działania na rzecz poprawy jakości powietrza w Polsce swoimi funduszami zamierza wspomóc Unia Europejska. Ocenił też, że dokonana w naszym kraju analiza problemu i proponowane rozwiązania są kompatybilne ze sposobem myślenia ekspertów Banku Światowego. Przewodniczący Zespołu wyraził zadowolenie, że bezpośrednia realizacja projektu została powierzona NFOŚiGW, który jest znany i dobrze notowany w Komisji Europejskiej.

Prezes Kazimierz Kujda zaprezentował podstawy działania, potencjał, dotychczasowy dorobek, bieżącą działalność (z podkreśleniem funkcji Instytucji Wdrażającej POIiŚ 2014–2020) oraz planowany rozwój działalności NFOŚiGW. Dotychczasowa realizacja Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014–2020 to 3550 zawartych umów na łączną kwotę 2,7 mld euro. W zakresie ochrony powietrza NFOŚiGW wspomaga realizację następujących przedsięwzięć: instalacje odpylania, odsiarczania i odazotowania spalin w dużych elektrowniach systemowych i dużych elektrociepłowniach, termomodernizacja budynków użyteczności publicznej, zakup i instalacja kolektorów słonecznych, przedsięwzięcia energetyki geotermalnej, budowa elektrowni wiatrowych, budowa domów energooszczędnych, instalacje energooszczędnego oświetlenia ulicznego oraz zakup bezemisyjnych środków transportu publicznego. Uzyskane efekty to m.in.: oszczędność energii 3,4 TWh/r oraz termomodernizacja 4,3 tys. obiektów użyteczności publicznej.

Zastępca Prezesa NFOŚiGW, Piotr Woźny, przedstawił stan prac w Rządowym Programie „Czyste Powietrze” oraz usytuowanie w nim programu priorytetowego NFOŚiGW. Przywołał wypowiedź Premiera Mateusza Morawieckiego z jego expose z 12 grudnia 2017 r. Szef rządu powiedział wtedy: „Czyste powietrze to wyzwanie cywilizacyjne, które pokaże, czy Polska jest dojrzałym krajem”. Trzema filarami rządowego programu poprawy jakości powietrza są: wymagania dla kotłów na paliwa stałe, normy jakościowe dla paliw stałych oraz wsparcie finansowe obywateli. To ostatnie jest realizowane poprzez powszechny program priorytetowy NFOŚiGW „Czyste Powietrze” (kierowany do indywidualnych beneficjentów) oraz pilotażowy program „Stop Smog” realizowany w 33 miastach wskazanych w raporcie Światowej Organizacji Zdrowia (WHO). Program ten jest wdrażany poprzez samorządy lokalne, a źródłem wsparcia są środki zapisane w ustawie o termomodernizacji i remontach.

Następnie Zastępca Prezesa NFOŚiGW Anna Król dokonała wprowadzenia do prezentacji pn. Program priorytetowy NFOŚiGW „Czyste Powietrze”. Celem tego programu, opracowanego pod jej kierunkiem, jest poprawa efektywności energetycznej i zmniejszenie emisji pyłów i innych zanieczyszczeń do atmosfery z jednorodzinnych budynków mieszkalnych, jak również uniknięcie emisji zanieczyszczeń do powietrza z budynków mieszkalnych nowo budowanych. Program zakłada kompleksowe podejście do inwestycji, promując głęboką termomodernizację o podwyższonych standardach, co w znacznym stopniu wpłynie na obniżenie kosztów eksploatacyjnych w budynkach mieszkalnych. 7 czerwca 2018 r. Prezes Zarządu NFOŚiGW Kazimierz Kujda, w obecności Prezesa Rady Ministrów Mateusza Morawieckiego i kilku ministrów, podpisał z prezesami zarządów 16 wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej oraz Prezesem Zarządu BOŚ S.A. porozumienie w sprawie realizacji programu. Zostanie on uroczyście zainagurowany przez Premiera Mateusza Morawieckiego 7 września 2018 r.

Wyprzedzająco w stosunku do działań inwestycyjnych będą realizowane, z inicjatywy Ministra Środowiska Henryka Kowalczyka, przedsięwzięcia edukacyjno‐informacyjne, podnoszące świadomość społeczeństwa w zakresie problematyki ochrony i jakości powietrza oraz warsztaty szkoleniowe z pisania wniosków. Już od 4 września rozpocznie się ogólnopolska, ujednolicona kampania edukacyjna prowadzona we wszystkich 2453 gminach w Polsce. Wsparciem w zarządzaniu programem będzie standaryzowany system IT dla wszystkich wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej – interaktywny Portal Beneficjenta. Efekty ekologiczne i energetyczne oraz postęp w realizacji programu będą mierzone i oceniane przez wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej oraz wojewódzkie inspektoraty ochrony środowiska. Syntezę działań przedstawi Główny Inspektor Ochrony Środowiska poprzez pomiary Państwowego Monitoringu Środowiska oraz ocenę jakości powietrza w strefach.

Założenia programu priorytetowego „Czyste Powietrze” podczas spotkania przedstawił dr Daniel Markiewicz, Starszy Specjalista w Departamencie Czystego Powietrza i Nowych Projektów NFOŚiGW. W swojej wypowiedzi pokazał: definicje zagadnień jakości powietrza i ubóstwa energetycznego, podstawowe fakty dotyczące ubóstwa energetycznego w Polsce, założenia i strukturę programu priorytetowego (z podkreśleniem zagadnień wsparcia finansowego), rodzaje dofinansowywania i warunki realizacji oraz sposób oceny wniosków. Prelegent wskazał również, w jaki sposób program odpowiada na 10 rekomendacji i tez zawartych w Raporcie Banku Światowego, opracowanego na zlecenie Komisji Europejskiej, pn. Instrumenty finansowe wspierające poprawę efektywności energetycznej budynków jednorodzinnych w Polsce.

W trakcie prezentacji dr. Daniela Markiewicza oraz na zakończenie spotkania były przedstawiane pytania, uwagi, propozycje i komentarze. W szczególności dotyczyły one: oceny wniosków i realizacji zadań (ex ante i post ante), zabezpieczeń dotacji i pożyczek, upraszczania procedur, oceny realizacji programu. Wyjaśnień i odpowiedzi udzielali członkowie Zarządu NFOŚiGW. Podnoszone problemy będą rozwiązywane w toku dalszych prac, również przy udziale zespołu koordynacyjnego. Prezes Kazimierz Kujda stwierdził, że najważniejszym zadaniem będzie weryfikacja pomocy publicznej dla wszystkich programów/projektów w obszarze ochrony powietrza pod kątem jej ujednolicenia i komplementarności realizowanych projektów. Podkreślił też, że chodzi o stosowanie zasady Learning through work – Nauka przez pracę.

Przedstawiciel Banku Światowego Grzegorz Wolszczak zauważył, że pełna realizacja programu w zakresie obsługi wniosków i rozliczeń będzie wymagała znacznych i dobrze przygotowanych zespołów ludzkich. Bank Światowy jest gotowy do współpracy w tym zakresie.

Prezes Zarządu NFOŚiGW Kazimierz Kujda, stwierdził, że kolejnym elementem batalii o czyste powietrze w Polsce jest rozwój elektromobilności. W ślad za tą uwagą Szymon Byliński, Dyrektor Departamentu Innowacji i Rozwoju Technologii w Ministerstwie Energii, przedstawił informacje o polskich zamierzeniach rozwojowych w tym zakresie. Chodzi nie tylko o napęd elektryczny środków transportu, ale także o samochody napędzane paliwami alternatywnymi. Weszła już w życie ustawa o Funduszu Niskoemisyjnego Transportu (FNT), którym będzie zarządzał Minister Energii, a operatorem ustanowiono NFOŚiGW. Mówca podkreślił, że NFOŚiGW ma już bogate doświadczenie w promowaniu i wspieraniu transportu ekologicznego.

Podsumowania spotkania dokonał Przewodniczący Zespołu Wolfgang Münch. Stwierdził on, że kontynuacja jego pracy (w oparciu o umowę z Bankiem Światowym) będzie realizowana co najmniej do końca czerwca 2019 r. Jak zaznaczył, jego zadaniami będą ekspertyzy, przekaz wiedzy, a także wskazanie możliwości zapewnienia kwoty 40–60 mln euro (z udziałem funduszy strukturalnych, ale także prywatnych) na realizację przedstawionych zamierzeń. Wolfgang Münch podziękował NFOŚiGW za przygotowany program priorytetowy „Czyste Powietrze” i przekazane informacje o nim, a także pogratulował wzorowej organizacji spotkania oraz podjęcia się przez Narodowy Fundusz roli sekretariatu technicznego zespołu.

Kolejne spotkanie z udziałem samorządów regionalnych odbędzie się 13 września 2018 r. w siedzibie Banku Światowego w Warszawie. Podczas zaplanowanego spotkania byłby też potwierdzony na dzień 11 października 2018 r. termin i agenda 4. spotkania Zespołu Koordynacyjnego Komisji Europejskiej, Banku Światowego oraz NFOŚiGW w obszarze efektywności energetycznej w budownictwie jednorodzinnym.